معمولاً مراجعه به مشاوره زماني كه هنوز هيچ صحبتي بين افراد نشده است، مناسب نيست، همان طور كه مراجعه افراد بعد از مدت ها حرف زدن و رابطه داشتنو شكل گرفتن علاقه، تاثير چنداني ندارد، بنابراين بهترين زمان براي مراجعهبه مشاور زماني است كه فرد آمادگي دارد و حداقل 8 تا 10ساعت با طرف مقابل درباره مسائل مختلف گفت وگو كرده است.
مشاور ازدواج هيچ وقت به شما نمي گويد كه اين كار را بكنيد يا نكنيد. وظيفه مشاور آگاه كردن است. او مي گويد كه نتيجه چنين ازدواجي چه خواهد بود تا شما خودتان دست به انتخاب بزنيد.
اين روزها كارشناسان بسياري توصيه مي كنند كه زوج هاي جوان قبل از آغاز زندگي مشترك حتماً با مشاور معتمد مشورت كنند. اين توصيه از آنجا جدي شده كه رسانه ها در سال هاي گذشته آمار نگران كننده اي را در خصوص طلاق زوجين به خصوص در 5 سال اول زندگي مشترك منتشر كرده اند. به همين دليل است كه بحث نياز جدي به مشاوره قبل از ازدواج براي زوج هاي جوان مطرح مي شود.
متاسفانه در كشور ما زوج ها خيلي وقت ها اطلاع كافي از مشاوره هايي كه مشاوران در اختيار آنها مي گذارند ندارند، يا گاهي احساس مي كنند چون به حد مطلوبي از استقلال مالي و خانوادگي رسيده اند، مي توانند بدون مشورت با افراد ديگر بهترين انتخاب را داشته باشند.
عده اي هم در انتخاب مشاور اشتباه مي كنند و با مشورت دوستانشان برخي ملاك هاي كليشه اي را براي همسرشان در نظر مي گيرند و زماني كه دختر يا پسري با اين شرايط را پيدا مي كنند احساس مي كنند به آن زوج رويايي رسيده اند و به صورت هيجاني دست به انتخاب مي زنند.
اين ملاك ها اگرچه ملاك هاي عرفي جامعه ما هستند ولي در عرف اين ملاك ها نه به صورت جزئي بلكه به صورت كلي مورد توجه قرار گرفته است. در حالي كه روانشناس يا مشاور ازدواج، همه اين موارد را با فاكتورهاي جزئي مورد ارزيابي قرار مي دهد تا بتواند بررسي درست شخصيتي از زوجين ارائه دهد. يعني در واقع مشاور تلاش مي كند ديدگاه ها و اهداف زوجين را در زندگي مورد بررسي قرار بدهد و طرف مقابل را با اين ديدگاه ها و اهداف آشنا كند.
شناخت روي اين موضوعات در همان ابتداي تشكيل زندگي مشترك مهم است چون فقط با شناسايي اين جزئيات است كه زوج ها مي توانند به نتيجه برسند كه مي توانند با هم ادامه مسير بدهند يا نه. مثلا اگر زوجي مي خواهند به يك هدف مشترك برسند مشاور اين موضوع را طوري بررسي مي كند كه ببيند آيا اين زوج سرعت حركتشان براي رسيدن به آن هدف يكي هست يا خير؛ اگر يكي نباشد توصيه مي كند تا در مورد آن هدف بيشتر صحبت بكنند تا در آينده مشكلي برايشان پيش نيايد.
زن و مرد در مرحله اول به لحاظ رفتاري، خانوادگي، سبك زندگي و تحصيلات بايد مورد بررسي قرار بگيرند، كه اگر اين مرحله مثبت بود در مراحل ديگر بايد به لحاظ ذهني، و تفكراتي كه دارند بررسي شوند تا نكات مشترك و غير مشترك ذهني شان مشخص گردد بعد از اين هم نوع نگاه به زندگي و سرگرمي و تفريحاتي كه مي خواهند داشته باشند و لحظات مشتركشان مورد ارزيابي قرار مي گيرد. به نظرم همه اينها مرحله به مرحله است و بايد به صورت اجمالي بررسي شوند.
مشاوره قبل از ازدواج اگر بر اساس معيارها و شرايط مناسب انجام شود و فرد مشاوره دهنده از آگاهي و اطلاعات كافي برخوردار باشد، به دو طرف كمك زيادي خواهد كرد. بنابراين دو نفري كه براي مشاوره مراجعه مي كنند، بايد با صداقت كامل مسائل خود را با مشاور در ميان بگذارند و به عبارتي تسليم مشاور باشند و به اين نكته توجه داشته باشند كه مشاوران هيچ گاه توصيه به ازدواج نمي كنند، همان طور كه توصيه به طلاق نمي كنند.
در واقع آن ها با استفاده از تعاريف و فرمول هاي علمي و بررسي مولفه هاي تاثيرگذار در ازدواج، مسائل پيش روي جوانان را به آنان يادآوري و درصد موفقيت يك ازدواج و ريسك هاي آن را گوشزد مي كنند. مشاوران هيچ گاه اطلاعات خصوصي افراد را در اختيار طرف مقابل نمي گذارند بلكه دو طرف را متوجه تناقض ها مي كنند، بنابراين بهتر است جوانان قبل از ازدواج از مشاوران حاذق حوزه خانواده كمك بگيرند.
مشاوره قبل از ازدواج به يك فرآيند تخصصي تبديل شده و در همه جاي دنيا مرسوم است. اهميت اين مشاوره زماني مشخص مي شود كه به اين نكته توجه داشته باشيم انسان ها از يكديگر شناخت كافي ندارند، بنابراين به منظور دستيابي به اين شناخت براي ازدواج به كمك مشاور نياز داريم. محققان معتقدند كه مشاوره قبل از ازدواج آن قدر اهميت دارد كه انسان براي آن وقت زيادي بگذارد.
در واقع ازدواج تولد اختياري است و فرد به اختيار خود تصميم به تشكيل زندگي مشترك مي گيرد. بنابراين يك مشاور حاذق مي تواند به فرد در انتخاب احسن كمك كند. در منابع اسلامي به امر ازدواج بسيار توجه شده است و در بعضي روايات از آن به عنوان اكمال دين و همچنين عبارت قرآني «ميثاقاً غليظاً» ياد مي شود.
فردي آمادگي ازدواج دارد كه تعهد پايدار داشته باشد، يعني براي فردي كه وارد زندگي او شده است بار نباشد، زندگي بالنده اي داشته باشد، باعث آرامش وي شود، سرعت حركت او را به سمت تعالي و پيشرفت بيشتر كند و اگر چنين نباشد، در واقع ازدواج تنها براي رفع بخشي از نيازها خواهد بود كه به فرد براي پيشرفت و تعالي كمك نمي كند.
آمادگي و شناخت
در مشاوره ازدواج به دو فرآيند توجه مي شود؛ اول اين كه فرد بداند براي ازدواج آمادگي دارد يا نه و بعد از طرف مقابل شناخت كافي داشته باشد. فرد براي اين كه بداند آمادگي ازدواج دارد يا نه، مي تواند از مشاور كمك بگيرد. فردي آمادگي ازدواج دارد كه تعهد پايدار داشته باشد، يعني براي فردي كه وارد زندگي او شده است بار نباشد، زندگي بالنده اي داشته باشد، باعث آرامش وي شود، سرعت حركت او را به سمت تعالي و پيشرفت بيشتر كند و اگر چنين نباشد، در واقع ازدواج تنها براي رفع بخشي از نيازها خواهد بود كه به فرد براي پيشرفت و تعالي كمك نمي كند. بنابراين براي اين كه فرد ميزان آمادگي خود را برآورد كند مي تواند از مشاور حاذق در اين حوزه كمك بگيرد. مشاور بايد درباره موضوعات مختلف اطلاعات كافي داشته باشد و مولفه ها را بر اساس اهميت آن بررسي كند. در مشاوره قبل از ازدواج دو عامل آمادگي و آشنايي مهم است.
براي بسياري از افراد يك يا تعدادي از ملاك هاي كم اهميت محور توجه قرار مي گيرد و در صورتي كه بايد به مجموعه عوامل توجه كرد، بنابراين در مشاوره قبل از ازدواج مجموعه عواملي كه يك فرد بايد به آن توجه كند، بررسي مي شود.
به عنوان مثال ميزان تاثيرگذاري و بار ارزشي هر كدام از عوامل خانواده، زيبايي و اعتقادات مشخص است و مشاور با تعيين ريسك پذيري عوامل مختلف تعيين مي كند كه به عنوان نمونه در زمينه خانواده ها در زندگي آينده دو نفر احتمال ريسك وجود دارد يا نه ،او تشخيص مي دهد كه آيا فرد مي تواند از اين ريسك گذر كند يا نه و فرد را متوجه اين موضوع مي كند كه در زندگي آينده چه ميزان از وقت و انرژي خود را بايد صرف مديريت عوامل ريسك پذير و حذف و خنثي كردن آن ها كند. بر اساس مدل ملي ميانگيني از ارزش گذاري فاكتورها با خطاي 5 يا 6درصدي تعيين شده است و از طرفي هر يك از عوامل براي هر مشاوره به تنهايي و در كنار ساير عوامل سنجيده و ارزش گذاري مي شود.
به عنوان مثال دو نفري كه از نظر خانوادگي با يكديگر هماهنگ نيستند، ميزان ريسك پذيري اين عامل در كنار عوامل ديگر مانند آمادگي ازدواج يا پختگي سنجيده مي شود. يعني اگر كسي به پختگي لازم رسيده باشد ريسك ناهماهنگي خانواده ها را به راحتي پشت سر مي گذارد، اما اگر اين آمادگي را نداشت احتمالاً در 80درصد موارد وقت آن ها صرف برطرف كردن مشكلاتشان با خانواده ها خواهد شد. بنابراين براي هر فردي فاكتور خانواده در كنار ديگر عوامل معناي خاصي پيدا مي كند. وقتي فاكتورها با هم بررسي شود ميزان ريسك پذيري هر ازدواج مشخص مي شود.
عوامل موثر در ازدواج
عوامل موثر در ازدواج به دو دسته تقسيم مي شود؛ يكي عوامل پيش بيني كننده موفقيت ازدواج و ديگري عوامل حمايت كننده از ازدواج.به عنوان مثال اگر كسي همه فاكتورهاي مثبت را داشته باشد، اما دچار اختلال رواني باشد، اين مشكل همه فاكتورهاي مثبت را تحت الشعاع قرار مي دهد. بنابراين فردي كه دچار اختلال رواني است، ابتدا بايد سلامت خود را به دست آورد و بعد تصميم به ازدواج بگيرد؛ مگر اين كه يك متخصص با اطمينان كامل تاييد كند كه فرد مضطرب يا افسرده با ازدواج درمان مي شود. يا فردي كه با وجود سن مناسب، آمادگي لازم را براي ازدواج ندارد يعني نمي تواند به طرف مقابل اعتماد كند، نمي تواند سرمايه گذاري عاطفي داشته باشد، اراده ضعيفي دارد، هدفمند نيست، وفادار نيست و ... چنين فردي اگر ازدواج كند در واقع بايد خود را براي طلاق آماده كند.
بنابراين با يك مشاوره خوب قبل از ازدواج مي توان همه فاكتورها را سنجيد و آن ها را كنار هم قرار داد و به صورت دقيق به فرد گفت كه با چه مسائلي مواجه است.
البته نبايد لطف خدا و توكل به او را فراموش كرد؛ چنان كه بعضي معتقدند در ازدواج بايد تاييد خداوند هم باشد و اگر نيت فرد درست باشد، خداوند نيز به او كمك مي كند. افرادي كه براي مشاوره مي آيند، احتمالاً دچار ترديد هستند كه آيا اين فرآيند به آن ها كمك مي كند يا نه و بعضي به توصيه ديگران مراجعه مي كنند و عده اي هم با آگاهي به نزد مشاور مي آيند. در همه اين شرايط توصيه و تاكيد ما اين است كه افراد به اين موضوع توجه داشته باشند كه روان شناس الزاماً نمي تواند در مشاوره قبل از ازدواج موفق باشد مگر اين كه در اين زمينه تجربه داشته باشد.
اگر مشاور حاذق باشد، به افراد يادآوري مي كند كه در چه زمينه هايي اطلاعاتشان ناقص است و آن ها را راهنمايي مي كند كه بايد درباره چه موضوعاتي جلسه بگذارند و بيشتر صحبت كنند. به عنوان مثال كسي كه مدل زندگي ندارد و طرز فكر خود را مطرح نكرده است و يا فكر مي كند كه مي تواند همسر خود را تغيير دهد و ... نياز به مشاوره دارند. مشاور اين موضوعات را با دو طرف در ميان مي گذارد و وقتي اطلاعات آن ها كامل شد،ميگنا دات آي آر.دوباره مراجعه مي كنند و مشاور با انجام بررسي هاي لازم نتيجه را اعلام مي كند. افراد در مراجعه به مشاوره معمولاً بايد تسليم مشاور باشند و يا اگر در زمينه اي ترديد دارند، آن را با مشاور در ميان بگذارند.
معمولاً مشاوره قبل از ازدواج بايد پيش از تصميم قطعي انجام شود زيرا زماني كه تصميم به ازدواج قطعي شد، مشاور ديگر نمي تواند كاري جز اصلاح رابطه انجام دهد.
مشاوران معمولاً همان طور كه توصيه به ازدواج نمي كنند، به جدايي هم توصيه نمي كنند و مسئوليت آن بر عهده خود فرد است اما مشاور مسائل و مشكلات احتمالي را به افراد گوشزد مي كند. در مشاوره پيش از ازدواج، مشاور معمولاً مي داند كه علايق افراد شكل گرفته يا نه و وقتي اين افراد براي كمك گرفتن مراجعه مي كنند، ممكن است اطلاعات نادرستي دهند كه مشاور اين موارد را تشخيص مي دهد. در مراجعه براي مشاوره پيش از ازدواج، افراد سعي مي كنند خود را بهتر نشان دهند اما همه اين موارد براي مشاور قابل تشخيص است.
مشاوران به لحاظ اخلاقي اطلاعات خصوصي افراد را فاش نمي كنند، بنابراين مراجعه كنندگان بايد متوجه پيام هاي مشاور باشند به عنوان مثال شخصي با خانمي ديگر گفت وگو مي كند و همزمان براي مشاوره ازدواج با فرد ديگري هم مراجعه مي كند، وقتي مشاور متوجه مي شود مانع از ادامه مشاوره خواهد شد و به افراد اين نكته را يادآوري مي كند كه هنوز آمادگي ازدواج نداريد و يا اطلاعات ناقص است.
استقلال مالي چقدر مهم است؟
استقلال مالي شرط اول ازدواج است. يعني وقتي زوجي پيش مشاور مي روند پيش فرض مشاور اين است كه اين زوج با توجه به استقلال مالي شان تصميم به ازدواج گرفته اند مگر اينكه خلاف اين امر ثابت شود. فرهنگ عمومي خانواده هاي ما به گونه است كه اگر زوج استقلال مالي نداشته باشد حتما دخالت هاي نادرست و گاه و بيگاه خانواده ها در زندگي مشترك يك زوج به وجود خواهد آمد كه اين موضوع مي تواند به زندگي آنها لطمه بزند بنابراين ما توصيه مي كنيم كه زوج ها حتما قبل از ازدواج به استقلال مالي برسند و در طول زندگي مشترك اين مستقل بودن را حفظ كنند.
با اين اوصاف جاي عشق و وابستگي هاي عاطفي كجاست؟
بعضي ها مي گويند چون محبتي ميانشان شكل گرفته و عاشق هم هستند، مي توانند با مشكلات مالي بعد از ازدواج كنار بيايند. واقعيت اين است كه كسي منكر عشق نيست. اما مشاوران به افراد توصيه مي كنند زماني كه به شدت درگير يك رفتار عاطفي هستند تصميم نگيرند. چون در اين درگيري عاطفي نمي توانند نكات منفي را ببينند و سعي مي كنند همه موضوعات منفي را توجيه كنند.
البته مشاور ازدواج هيچ وقت به شما نمي گويد كه اين كار را بكنيد يا نكنيد. وظيفه مشاور آگاه كردن است. او مي گويد كه نتيجه چنين ازدواجي چه خواهد بود تا شما خودتان دست به انتخاب بزنيد. اما به هيچ وجه دو طرف را مجبور به انجام كاري نمي كند.
موضوع مهمي مثل ازدواج نگاه عاقلانه اي مي خواهد. مشاوران وظيفه دارند درباره آينده ازدواج با زوج ها صحبت كنند ولي حرف را تحميل نمي كنند. بنابراين كساني كه تصميم به مشاوره مي گيرند بهتر است كه بي طرفانه به مطب مشاوره بروند و اجازه دهند تا روند مشاوره به خوبي و در مسير خودش طي شود وگرنه ديگر نيازي به انجام مشاوره نيست.
ازدواج جداً ممنوع!
گفتيم كه مشاوران هيچ وقت توصيه به عدم ازدواج نمي كنند اما اين حكم، يك استثنا دارد. يعني موارد خاص. مثلاً وقتي تست هاي شخصيت شناسي و ... كه در تمام دنيا مرسوم است را انجام مي دهند و نتيجه اين تست ها مناسب نيست، پيشنهاد مي كنند با يك فرد مشكل دار ازدواج نكنيد. كار آنها شناختن رفتارهاي پنهان دو طرف است. در اكثر موارد با مشاوره مي شود رفتارهاي منفي را پوشش داد و يا از بين برد. اما در برخي موارد نتيجه ازدواج كاملا مشخص است.
مثلا جواني كه سوءظن دارد اصلا توصيه نمي شود ازدواج كند. مشاور با كسي در اين رابطه تعارف ندارد. سوءظن با معيارهاي يك ازدواج پايدار تداخل دارد. اين بيماري چيزي نيست كه خود طرف به آن معترف باشد. مثلا فكر مي كند كه دارد همسرش را در جامعه محافظت مي كند در حاليكه اين بيماري است و خانواده را متلاشي مي كند. بنابراين اگر مشاور در بررسي هاي سلامت رواني و شخصيتي به چنين موارد برخورد كرد حتما درباره آينده اين ازدواج شفاف سازي مي كند. به همين دليل است كه توصيه مي شود 6 تا 9 ماه دختر و پسر با هم در مراوده باشند و بعد از آن دوباره به مشاور مراجعه كنند.
بهترين زمان براي مشاوره
معمولاً مراجعه به مشاوره زماني كه هنوز هيچ صحبتي بين افراد نشده است، مناسب نيست، همان طور كه مراجعه افراد بعد از مدت ها حرف زدن و رابطه داشتن و شكل گرفتن علاقه، تاثير چنداني ندارد، بنابراين بهترين زمان براي مراجعه به مشاور زماني است كه فرد آمادگي دارد و حداقل 8 تا 10ساعت با طرف مقابل درباره مسائل مختلف گفت وگو كرده است.
معمولاً مشاوران اگر نياز باشد از خانواده ها هم دعوت مي كنند تا در جلسات حضور يابند از آن جا كه مسئوليت ازدواج بر عهده دوطرف است، مشاوران بيشتر جلسات را با حضور دختر و پسر برگزار مي كنند. معمولاً اگر جريان مشاوره خوب پيش رود، در نهايت 3 تا 4 جلسه 1.5ساعت كافي است. اگر مشاور نياز به جلسه اضافه داشته باشد در اين جلسه معمولاً درباره ريسك ها صحبت مي كند تا زوج ها بتوانند به مدلي براي خانواده موفق دست يابند.
ايده هاي جالب براي جشن نامزدي